سوال‌های خلاقانه در مصاحبه کاری
بسیاری از مدیران هنگام مصاحبه دلشان می‌خواهد برخورد خلاقانه‌ای با کارجو داشته باشند و سوال‌های جالبی بپرسند، اما حدود آن را نمی‌دانند. بیش از هر چیز باید بدانید که هدف از مصاحبه‌ی کاری شناخت کارجو برای تشخیص مناسبتِ او با شغل مورد نظر شماست. پرسیدن سوال‌های خلاقانه در مصاحبه کاری باید در جهت شناخت کارجو باشد و نه اثبات خلاقیت شما! هیچ برخوردی خلاقانه‌تر از این نیست که شما بدانید چطور به کارجو شرح شغل بدهید و مهارت‌های مربوطه‌ی او را بسنجید. البته می‌توانید بعضی سوال‌های بامزه را هم میان سوال‌های جدی جا بدهید، اما باید برای آن هدفی داشته باشید. در این مقاله به شما خواهیم گفت که در مصاحبه با کارجو چطور رفتار کنید، چه چیزهایی را مدنظر داشته باشید و چه سوال‌هایی بپرسید.
برخورد شابلونی یا برخورد منعطف؟
برخورد شابلونی به چه معناست؟ یعنی شما همان‌طور که می‌توانید یک سری اشکال را به واسطه‌ی شابلون بکشید، تصویر کارجوها را هم همان‌طور ترسیم می‌کنید. یک شکل از پیش تعیین شده در نظر گرفته‌اید و کارجوها را در آن قرار مي‌دهید. کسانی که در آن شکل جا گرفتند، پذیرفته می‌شوند و کسانی که از گوشه و کنار آن خطوط بیرون زدند، مردود. برخورد شابلونی به معنای معیار قرار دادن پیش‌فرض‌هاست. در حالی که اگر ذهن گشوده‌ای داشته باشید از کارجوهایی با معیارها و توانایی‌های متفاوت استقبال می‌کنید. برای مثال ممکن است از پیش با خودتان طی کرده باشید که اگر کارجویی در مصاحبه‌ی کاری چیزی درباره‌ی میزان حقوق جویا شود، نیروی مناسبی نخواهد بود. در صورتی که این‌گونه نیست و هر کس محق است بداند چه آینده‌ی مالی‌ای در سازمان می‌تواند داشته باشد. شما باید همان‌قدر که به سوال‌های خلاقانه در مصاحبه کاری فکر می‌کنید، به بیان بدیهیات هم بپردازید. همچنین در واکنش به پاسخ‌هایی که می‌گیرید، منعطف باشید.
نیازمند نیروی پویا هستید یا کارمند اداری؟
احتمالاً شما یک لیست سوال تهیه کرده‌اید که هر کس بیاید همان لیست را جلویش خواهید گذاشت. این برای سازمان‌ها و ادارات رسمی/دولتی چندان بد نیست، اما برای مشاغل دیگر و به ویژه استارتاپ‌ها توصیه نمی‌شود. برای مشاغلی که خلاقیت در آن موضوعیت دارد، بهتر است گفت‌وگو را بداهه انجام دهید و ببینید مصاحبه با کارجو به چه سمتی می‌رود. سوال‌های خلاقانه در مصاحبه کاری وقتی معنا دارد که در جذب نیرو، خلاقیت معیار شما باشد. برای چنین گفت‌وگویی یک سری سوالات پایه را مدنظر قرار دهید و کارجو را در موقعیتی بگذارید که بیشتر صحبت کند. وقتی که با شما راحت شد، می‌توانید سوال‌های خلاقانه در مصاحبه کاری را مطرح کنید. یک فضای کاری مدرن، چهره‌ی گشوده‌ای رو به تغییرات دارد و از پیش‌فرض‌هایش در جهت پویایی عبور می‌کند. مسبب پویایی و رشد محیط، افراد پویا و جاه‌طلب(به معنای مثبت آن) هستند. البته این مسئله کاملاً وابسته به محیط کار است. ممکن است ما با یک محیط کاملاً اداری طرف باشیم و نیرویی بخواهیم که روزانه یک سری کار روتین را انجام بدهد و برود. در این صورت، نیروی خلاق کار را ترک خواهد کرد! بنابراین پیش از مصاحبه در نظر بگیرید که سازمان شما به چه نوع افرادی احتیاج دارد: به افرادی که جرئت ریسک دارند و یا افرادی که کلاسه شده رفتار می‌کنند؟
فاصله‌ی تصور کارجو از خود تا واقعیت
ممکن است تصور کنید پس از شنیدن پاسخ‌های کارجو، می‌توانید از او به شناخت برسید. چندان بی‌راه نیست. اما شناختی که شما به دست می‌آورید، تنها به واسطه‌ی جواب‌هایی که گرفته‌اید نیست! بلکه رفتارها و حالات بیش از کلمات به شما جهت داده‌اند. این که یک فرد با تن صدای آرام صحبت می‌کند یا بالا، شمرده شمرده یا تند، از دست‌هایش چطور استفاده می‌کند (body language)، شوخی می‌کند و به شوخی‌های شما می‌خندد یا نه، پوشش و آرایشش، لحن حرف زدنش تدافعی، تهاجمی و یا گشوده است و… بیشتر از کلمات، یا حداقل به اندازه‌ی کلمات، در برداشت شما سهیم بوده‌اند. بهتر است که شما آنالیز رفتار و حالت‌ها را بیاموزید. زیرا سندی برای این وجود ندارد که آیا پاسخ‌هایی که فرد به شما داده است، واقعیت دارند یا نه. نه این که بخواهد دروغ بگوید، ممکن است تصوری که فرد از خود دارد با واقعیتش یکسان نباشد. برای مثال من فردی متواضع هستم، شما می‌پرسید نقاط قوت من چیست؟ من اصلی‌ترین نقاط قوتم را فاکتور می‌گیرم، زیرا تعریف کردن از خودم برایم سخت است. یا برعکس؛ من فردی خیال‌پرداز هستم، شما می‌پرسید نقاط قوت من چیست؟ من روحیات مثبتی را که ندارم به خودم نسبت می‌دهم! شما باید با آنالیز رفتارها، زبان بدن، لحن و در کنار آن پاسخ سوال‌ها، به نتیجه برسید. سوال‌های خلاقانه در مصاحبه کاری مهم‌اند، برای آنالیز آن به کلمات اکتفا نکنید.
چطور سوال‌های خلاقانه طرح کنیم
سوال‌های خلاقانه در مصاحبه کاری را بر اساس محدوده‌ی فعالیت کارجو بپرسید. زیرا اگر شما می‌خواهید یک مهندس متعهد جذب کنید، دانستن این که او سفر به کدام نقطه‌ی زمین را بیشتر دوست دارد، چندان به کار شما نمی‌آید! سوال‌های خلاقانه هم باید در راستای دانستن ضروریات کاری باشند. اگر شما با یک نویسنده طرف هستید، بد نیست که بپرسید «کتاب مورد علاقه‌ات چیست و با کدام کاراکتر ادبی بیشتر هم‌ذات‌پنداری می‌کنی؟» اگر کارجو مدیر فروش است، بپرسید «تا به حال شده است که بعد از فروش محصول و یا عقد قرارداد پروژه‌ای به خودش افتخار کرده باشد؟ چرا؟» می‌توانید از یک مهندس بپرسید که «رابطه‌اش با ابزارها و مصالح چطور است و کدام‌شان را ترجیح می‌دهد؟» و سوالاتی از این دست. می‌بینید که این سوال‌ها جواب مشخصی ندارند؛ بلکه کارجو را در موقعیتی قرار می‌دهند که تیپ شخصیتی خود را افشا کند.
هدف از سوال‌های خلاقانه
سوال‌های خلاقانه در مصاحبه کاری به دو دلیل عمده مطرح می‌شوند: گفت‌وگو راحت‌تر شود، ابعاد مختلف شخصیت کارجو دیده شود. بنابراین شما باید با توجه به سازمانی که دارید، سوال‌های خلاقانه را طرح کنید. سوال‌های مصاحبه برای فضای مهندسی، فضای پزشکی و درمانی، فضای هنری، فضای استارتاپی و… با هم متفاوت‌اند. خلاقیت در حیطه‌ی شما به چه کار می‌آید؟ سوال‌ها را حول کارایی آن طرح کنید. در مطلب «سوال‌های خلاقانه مصاحبه کاری برای مشاغل مختلف» به جزئیات سوالات خلاقانه پرداخته‌ایم. مجله‌ی سُها را دنبال کنید.